Podstawy indonezyjskiej gramatyki. Część 2

23 października 202123 października 2021 Rafał Hajduczenia

współautorem poniższego cyklu jest tłumacz przysięgły języka indonezyjskiego, Iwona Handayani Bobrowska

Druga część naszego cyklu o podstawach indonezyjskiej gramatyki. Dziś skupimy się na przedrostkach oraz przyrostach takich jak nya, di, meng, ter czy ber. Jest to najtrudniejsza część indonezyjskiej gramatyki ale jej zrozumienie jest niezbędne by płynnie posługiwać się tym językiem.

Wiele słów w języku indonezyjskim jest tworzonych z rdzenia – czasownika, rzeczownika, przymiotnika – do którego dodaje się przyrostek lub przedrostek (czasami oba). Te przyrostki i przedrostki modyfikują znaczenie słowa źródłowego zgodnie z określonymi zasadami. Tu wymienione są jedynie te najpopularniejsze przedrostki i przyrostki, bo oczywiście jest ich dużo więcej ale niektóre są używane jedynie w specyficznych sytuacjach i początkujący nie muszą ich znać. Warto też nadmienić, że – podobnie jak w języku angielskim, w indonezyjskim również występują rzeczowniki i czasowniki nieregularne, których odmiana może być nieco inna od przedstawionych poniżej zasad.

Najpopularniejsze przedrostki:

BER- Zwykle dodaje się go do rzeczownika, czasownika lub przymiotnika, aby utworzyć czasownik z atrybutem:

Berkuda = jazda konna (od „kuda” = „koń”)
Berkacamata = nosić okulary (od “kacamata” = “okulary)

MEN- lub MENG- Najczęściej jest dodawany do rzeczownika, czasownika lub przymiotnika, aby utworzyć czasownik, którego podmiot aktywnie coś robi:

Mengajar = uczy (od „ajar” = „uczyć”)
Memasak = gotuje (od “masak” = “gotować”)

NGE- Bardzo nieformalny sposób tworzenia czasowników z rzeczowników lub przymiotników na bazie angielskich wyrazów. Jest to popularne wśród młodych indonezyjczyków:

Ngebeer = pić piwo, Ngechat = rozmawiać, Ngecharge = ładować telefon, Ngegym = iść na siłownię itp.

PEN- Ogólnie rzecz biorąc, jest dodawany do rzeczownika, przymiotnika lub czasownika, aby utworzyć rzeczownik osoby wykonującej lub będącej głównym słowem:

Pemalu = nieśmiała osoba (od „malu” = „nieśmiały”)
Pencuri = złodziej (od “curi” = kraść)

TER- Jest to najwyższy stopień przymiotnika:

Terkenal = Najbardziej znany (od “kenal” = znany)
Tercantik = Najładniejszy (od “cantik” = ładny)

DI- służy to tworzenia strony biernej:

Dimasak = być gotowanym (od “masak” = gotować)
Dipegang = być łapanym (od “pegang” = łapać)

SE- Często można go postrzegać jako substytut słowa „satu” oznaczającego „jeden”:

Sebuah = dokładnie jeden kawałek
Sepenuh = całkowicie pełny
Sejuta = dokładnie jeden milion

Najpopularniejsze przyrostki:

-NYA Bardzo popularny i przydatny przyrostek, który można dodać do rzeczownika. To znaczy „jego”, „ich”, „jej” lub „ten”:

Mobilnya = „jego samochód”, „jej samochód” lub „ten konkretny samochód”, w zależności od kontekstu (od „mobil” = „samochód”).

-AN jest dodawany do czasownika lub przymiotnika, aby utworzyć rzeczownik:

Makanan = Jedzenie (od „makan” = „jeść”)

-KAN Często dodaje się go na końcu czasownika, przymiotnika lub rzeczownika, aby utworzyć czasownik przechodni. W szczególności jest używany, gdy coś jest robione dla dobra drugiej osoby. Służy również do wydawania poleceń:

Matikan lampu! = Wyłącz światło! (od „mati” = „martwy/zgaszony/wyłączony”)

-LAH Służy to tworzenia form rozkazujących:

Catatlah = Zanotuj (od „catat ”=„notatka”)

-i: Dodanie przyrostka „-i” powoduje powstanie czasownika, który może oznaczać powtarzalność, dawanie czegoś lub powodowanie, że coś jest. Może również po prostu wskazywać, dokąd lub do kogo skierowane jest działanie:

Ampuni = Przebaczać (od “ampun” = “przebaczenie”)
Ulangi = Powtarzać (od “ulang” = „powtarzanie”)
Temani = Zaprzyjaźniać się (od “teman” = „przyjaciel”)

-KAH: dodanie tego przyrostka wskazuje, że wyrażenie jest pytaniem. Przyrostek -kah jest dodawany do słowa w zdaniu, które jest głównym tematem pytania:

Siapakah? = Kto to? (od “siapa” = “kto”)
Bolehkah? = Czy mogę? (od “boleh” = móc)

Przyrostki i przedrostki można też łączyć:

KE – – AN
(1) tworzą rzeczownik wskazujący na stan, który ma związek ze słowem głównym w sensie ogólnym lub niejasnym:

Keadaan = sytuacja (ke – ada – an, od “ada” = jest”)
Kebugilan = nagość (ke – bugil – an, od “bugil” = “nagi”)

(2) tworzą rzeczownik odnoszący się do miejsca lub regionu.

kecamatan = urząd dzielnicy (ke + camat + an)
keluruhan = podzielnica (ke + luruh + an)

(3) tworzą przymiotnik z poczuciem nadmierności

Kepanasan = gorąco (ke – panas – an, od “panas” = “gorący”)
Kedinginan = zimno (ke – dingin – an, od “dingin” = “zimny”)

(4) tworzą przymiotnik w pewnym sensie podobny do rdzenia

Kemerahan = czerwonawy (ke – merah – an, od “merah” = “czerwony”)
Kebiruan = niebieskawy (ke – buru – an, od “biru” = “niebieski)

KETIDAK- -AN może również składać się z przymiotnika i przymiotnika, tworząc rzeczownik, który wskazuje na przeciwny stan istnienia lub coś nietypowego dla słowa źródłowego przymiotnika:

ketidaksamaan = różnica; nierówność (ke + tidak + sama + an, od “sama” = taki sam)
ketidaksukaan = niechęć; niełaska (ke + tidak + suka + an, od “suka” = lubić)

PE – – AN, PEM – – AN, PEN – – AM, PERG – – AN, PERGE – – AN, PENY – – AN. Tworzy rzeczownik abstrakcyjny, który wskazuje na proces wykonywania czynności, do której odwołuje się czasownik w zdaniu. Indonezyjskie słowa utworzone z „pe – an” są często odpowiednikami angielskich słów z sufiksem -ing:

Pelatihan = Ćwiczenia (od “latihan” = “ćwiczyć)
Penstabilan = Stabilizacja (od “stabil” = “stabilny)
Pembukaan = Otwarcie (od “buka” = “otwierać)

PER – – AN powoduje powstanie rzeczownika, który wskazuje wynik działania:

Perkawinan = ceremonia ślubna (od “kawin” = “ślub)
Perkiraan = oszacowanie (od “kira” = szacować)
Permobilan = przemysł samochodowy (od “mobil” = samochód)

Może też wskazywać na miejsce lub lokalizację:

Perkebunan = plantacja (od “kebun” = “ogród)
Perhentian = przystanek autobusowy (od “henti” = zatrzymywać)

SE – – NYA ten typowy miks często łączy się z pojedynczymi lub powtarzającymi się słowami źródłowymi przymiotników, tworząc przysłówki wskazujące wyższy lub najwyższy poziom, jaki można osiągnąć dzięki działaniu słowa źródłowego:

Selamanya = na zawsze, tak długo jak to możliwe (od “lama” = “długo)
setinggi-tingginya = tak wysoko jak to możliwe (od “tinggi” = wysoki)

Facebook Comments