Indonezyjskie idiomy

Idiomy to związki dwóch lub więcej wyrazów, których znaczenie jest odmienne od sensu dyktowanego przez poszczególne wyrazy. Można je znaleźć w niemal każdym języku i język indonezyjski nie jest tu wyjątkiem.

W języki indonezyjskim można znaleźć setki idiomów, zarówno tych powszechnie znanych jak i regionalnych. Przygotowując ten wpis znalazłem ich ponad 120. Przywołam tutaj zaledwie ich niewielką część. Niektóre mogą być dla was znajome, bo mają swoje odpowiedniki w języku polskim, inne zupełnie was zaskoczą.

Dzieci, kwiaty, usta…

Indonezyjskie idiomy są dość charakterystyczne. Można zauważyć, że wiele z nich wywodzi się z tego samego rdzenia i jest do siebie podobnych. Weźmy np. słowo anak oznaczające „dziecko”. Anak emas (złote dziecko) oznacza „dziecko które jest najbardziej kochane”. Jego przeciwieństwem jest anak bawang (cebulowe dziecko) co oznacza „dziecko które jest najmniej kochane”. Znalazłem także wyrażenie anak buah (dziecko kwiatu) które oznacza „podwładnego” lub „załogę”.

Skoro jesteśmy przy słowie buah (owoc) to jest z nim powiązanych kilka idiomów. Buah hati (owoc serca) to po prostu „dziecko”, buah bibir (owoc ust) to „materiał do dyskusji”, buah pikiran (owoc umysłu) to „idea” lub „inwencja”. Buah tangan (owoc rąk) oznacza „prezent”, a buah pena (owoc długopisu) to „praca pisemna” lub „esej”.

Osobiście bardzo spodobał mi się idiom bunga desa (kwiat wsi) który dosłownie oznacza „najpiękniejszą dziewczynę w całej wsi”. Prawda, że romantyczne? Równie romantyczne jest wyrażenie tulang rusuk co w żargonie medycznym oznacza „kość żebrową” ale może być też użyte jako przenośnia oznaczająca „żonę”. Myślę, że historii tego wyrażenia należy w historii Ewy powstałej z żebra Adama. Jednak z romantycznymi wyrażeniami nie można przesadzać, by nie dostać łatki hidung belang (pasiasty nos) czyli „flirciarza” lub „kobieciarza”.

Jest też bardzo dużo idiomów odnoszących się do charakteru drugiej osoby. Lebar mulut (szerokie usta) oraz banyak mulut (dużo ust) oznaczają gadułę. Z kolei cepat mulut (szybkie usta) używa się w stosunku do osoby która nie umie dotrzymywać tajemnic. Kepala udang (krewetkowa głowa) oznacza głupka, a otak encer (energiczny mózg) dla przeciwieństwa oznacza osobę inteligentną. Enteng tangan (lekkie ręce) to „awanturnik” lub „osoba nadużywająca przemocy). Bermuka dua to dosłownie „dwa oblicza” czyli „dwulicowa osoba”, a besar kepala to osoba „arogancka”.

Ciężka praca

Warto też przywołać tu idiomy odnoszące się do pracy lub bycia wykorzystywanym. W języku indonezyjskim występuje słowo budak oznaczające w historycznym znaczeniu „niewolnika”. Czasami można spotkać się z określeniem budak kerja (niewolnik pracy) odnoszącym się do kogoś kto ciężko pracuje dostając za to bardzo słabe wynagrodzenie. Drugim tego typu wyrażeniem jest sapi perah – dosłownie „mleczna krowa” ale też określenie na kogoś kto jest wykorzystywany przez innych. Z kolei leher panjang (długa szyja) to osoba która kopiuje wszystko od innych.

Na marginesie – istnieje też idiom budak cinta lub skrócona wersja bucin – „niewolnik miłości” ale współcześnie używanie tego publicznie to straszna żenada i obciach wywołujący salwy śmiechu.

Indonezyjskie idiomy mające polskie odpowiedniki

Przygotowując ten wpis znalazłem bardzo dużo wyrażeń, które występują również w języku polskim. Szczególnie przypadło mi do gustu hukum rimba oznaczające „prawo dżungli”. Od dziś będę tego używać za każdym razem wsiadając na skuter. Cuci otak to „pranie mózgu”, cuci tangan to „umywać ręce od problemu”, a hampa tangan oznacza „wracać z pustymi rękami”. Kepala keluarga to dosłownie „głowa rodziny”, batu loncatan to z kolei „kamień milowy”, a darah biru czyli niebeska krew oznacza „szlachetne pochodzenie”. Emas hitam czyli czarne złoto oraz kuda hitam – czarny koń to takie oczywistości, że nie trzeba ich nawet wyjaśniać.

Inne przykłady

Jedną z inspiracji do napisania tego wpisu było wyrażenie jakie znalazłem w jednym z indonezyjskich artykułów z wiadomościami – tapap muka czyli „stanąć twarzą w twarz” lub „walczyć z przeciwnościami”. Na koniec chciałbym przywołać jeszcze parę ciekawych wyrażeń. Asam garam (gorzki słony) oznaczające „przeciwności losu”, angkat kaki (podnieś nogi) które może też oznaczać „odejdź” lub „wynoś się”, kuda besi (żelazny koń) czyli po prostu „motor” oraz bersilat lidah czyli „przekręcone słowa”.