Grzeczność a zaimki osobowe w języku indonezyjskim

Witajcie w drugiej części mini kursu języka indonezyjskiego! Dziś obiecany post o zaimkach osobowych, ich powiązaniach z grzecznością oraz o tym, dlaczego zawsze bezpieczniej jest używać formy “Anda” zamiast “kamu”.

Dla osób wolących słuchać niż czytać (a zagadnienie jest dość skomplikowane!)  przygotowałam też film na ten temat na YT.

Zaimki osobowe w języku indonezyjskim to zagadnienie ściśle powiązane z grzecznością językową a także wymiarami kultury badanymi przez Geerta Hofstede oraz dystansie społecznym badanym m.in. przez Edwarda Halla. Jest to zagadnienie niezwykle ważne w komunikacji w każdym języku, bo od tego, czy pierwszy raz zwrócimy się do danej osoby na “Pan/ Pani” czy “na Ty” zależy jak dalej potoczy się rozmowa, ustawiamy przez to niejako od razu relacje w jakich z daną osobą będziemy — możemy daną osobę od razu sobie zjednać, lub na wstępie obrazić. 

Pomimo tego, temat zaimków osobowych i grzeczności językowej jest często pomijany w podręcznikach do nauki języka indonezyjskiego, być może dlatego, że wiele z tych podręczników jest pisanych w języku angielskim lub na podstawie podręczników pisanych  dla osób angielskojęzycznych  a jest to akurat język w którym grzecznościowa forma drugiej osoby zaimka osobowego różni się pisownią (you  vs. You) i do tego nie zaznacza liczby (pojedynczej lub mnogiej). Przykład w porównaniu angielsko-polskim:

Do you drink coffee? -> Czy  (ty) pijesz kawę.
Do You drink coffee? -> Czy Pan/Pani pije kawę?
Do you drink coffee? -> Czy Wy/ Państwo pijecie kawę?
Do you drink coffee? -> Czy Państwo pijecie kawę?

Na tym prostym zdaniu widać, że formy grzecznościowe i zasady  hierarchizacji społecznej w kulturze angielskojęzycznej są mniej skomplikowane niż w polskiej, tym bardziej odnosi się to do kultury indonezyjskiej.

Kolejny bardzo jaskrawy przykład powiązań hierarchii społecznej i grzeczności w języku to coraz powszechniejsze  w dużych, międzynarodowych (a przez to takich, w których językiem komunikacji jest język angielski) firmach  zwracanie się “po imieniu” do szefa przez podwładnego. Proszę zauważyć, że 15 lat temu byłoby to nie do pomyślenia w Polsce, w Indonezji obecnie,  nawet  międzynarodowych firmach jest bardzo rzadko stosowane. 

Zamiennikiem 2 osoby liczby pojedynczej w języku indonezyjskim jest aż 7 słów – w zależności od stopnia znajomości kogoś, rodzaju relacji (czy np. jest to osoba od nas ważniejsza z racji stanowiska (np. prezydent państwa), czy np. jest to osoba dla nas pracująca (np. szofer), wieku naszego oraz osoby do której mówimy a także stopnia zażyłości.

Kiedy więc używać Anda a kiedy kamu?

Anda używamy w każdej sytuacji w której w normalnych warynkach w Polsce użylibyśmy “Pan/Pani” P- czyli przy pierwszym spotkaniu w sytuacjach średnio oficjalnych, kiedy jeszcze nie znamy. Bapak/ Ibu – używamy w stosunku do osób starszych.

Do kogo się zwracamy	kobieta	mężczyzna
osoba o bardzo ważnym stanowisku	Yang Mulia	Yang Mulia
starszy / starsza	Anda / bu	Anda / pak
młodszy / młodsza	Anda / mbak	Anda / mas
młodszy / młodsza ale bliski	kamu / imię	kamu / imię
równolatek / równolatka	mbak / imię	mas / imię
równolatek / równolatka w sytuacji formalnej	Anda	Anda

Jak widać z tego zestawienia, największe szanse na użycie właściwego zaimka osobowego mamy,  jeśli użyjemy “Anda” 🙂

Przy pierwszym spotkaniu warto też od razu przedstawić się z imienia za pomocą zdania: 
Salam kenal, nama saya… -> miło cię poznać, jestem…

Hello Mister!

Na pocieszenie powiem, że Indonezyjczycy  mają problem z użyciem zaimka osobowego w stosunku do obcokrajowców – trudno im ocenić nasz wiek czy status, dlatego też większość idzie na łatwiznę i używa zamiennika “mister” /”miss” 🙂

Oczywiście, nie stresujmy się przy pierwszych próbach rozmowy w języku indonezyjskim, dopiero się uczymy i rozmówca raczej będzie wyrozumiały jeśli popełnimy błąd.

Co z innymi zaimkami osobowymi? Spójrzcie na zestawienie: 

język polski	język indonezyjski
ja	Saya
ty	tabela wyżej
on / ona / ono	Dia lub Bapak / Ibu
my	Kami / Kita
wy	Kalian / formalnie: Anda Semua
oni	Mereka

Kami czy Kita?

Dlaczego na “my” w języku indonezyjskim są dwa odpowiedniki?

Kami – to zaimek ekskluzywny  czyli taki w którym mówiąc my nie mamy na myśli równeż osoby do której mówimy np.
Kami orang Polandia ->  (My) jesteśmy Polakami.

Kita to zaimek inkluzywny, czyli taki, w którym mówiąc “my” mamy na myśli również tą osobę do której mówimy, na przykład kobieta mówiąc do kobiety powie:
Kita wanita -> (My) jesteśmy kobietami.

Saya czy Aku?

Dlaczego nie ma w tym artykule jeszcze nic o tak popularnym “aku” -> aku i mas/mbak? Ponieważ są to zapożyczenia z języka jawajskiego i w formalnym, ogólnonarodowym języku indonezyjskim raczej się ich nie używa, znajomi mieszkający na Sumatrze czy Papui raczej nie użyja tych zaimków.

Ufff na koniec tego długiego posta szybkie zestawienie:

Saya orang Polandia -> jestem Polakiem/ Polką
Anda orang Indonesia -> Jesteś/ Jest Pan/ Pani Indonezyjką/Indonezyjczykiem.
Dia orang Indonesia -> On/ona/ono jest Indonezyjczykiem.

Kami orang Polandia -> my (bez osoby, do której mówimy) jesteśmy Polakami.
Kita orang Polandia -> My jesteśmy  Polakami (z osobą, do której mówimy)
Kalian orang Polandia ->Wy jesteście Polakami
Mereka orang Polandia -> Oni są Polakami.